Konsultacje społeczne są sposobem uzyskiwania opinii, stanowisk, propozycji, a także elementów decyzji od instytucji i osób, których w pewien sposób dotkną – bezpośrednio lub pośrednio – skutki proponowanych przez administrację działań. W naszym mieście od 2013 roku funkcjonuje uchwała, która reguluje ten proces i wyznacza ogólne zasady i tryb postepowania.
Sposób prowadzenia konsultacji społecznych w Olsztynie jest określony w prawie lokalnym. Uchwała Nr XXXIV/605/13 z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie określenia zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych z mieszkańcami Olsztyna.
Po wskazaniu przez poszczególne wydziały i biura Urzędu obszarów, zagadnień oraz konkretnych inwestycji wymagających przeprowadzenia konsultacji społecznych sporządzany jest harmonogram konsultacji społecznych oraz organizowane są działania z zastosowaniem zwyczajowo przyjętych form prowadzenia konsultacji między innymi - otwartych spotkań z mieszkańcami, badań opinii mieszkańców, zebrań z przedstawicielami organizacji pozarządowych, itp.
Konsultacje społeczne to proces, w którym przedstawiciele władz prezentują obywatelom swoje plany dotyczące np. aktów prawnych (ich zmiany lub uchwalania nowych), inwestycji lub innych przedsięwzięć, które będą miały wpływ na życie codzienne i pracę obywateli. Konsultacje nie ograniczają się jednak tylko do przedstawienia tych planów, ale także do wysłuchania opinii na ich temat, ich modyfikowania i informowania o ostatecznej decyzji.
W 2019 roku zrealizowano ponad 100 różnych form pozyskiwania opinii w ramach procesów konsultacyjnych, w których wzięło udział około 70 000 osób. W 2020 roku zrealizowano między innymi badanie ewaluacyjne, dotyczące Strategii rozwoju Miasta - Olsztyn 2020. Zaproszenie do wyrażenia opinii on-line otrzymali wszyscy mieszkańcy Olsztyna. Wspierano i organizowano wiele różnych działań aktywizujących społeczność olsztyńską.
Organizacja procesów konsultacyjnych sprzyja rozwojowi pobudzeniu i integracji środowisk lokalnych dzięki podejmowaniu wspólnych działań. Jest również skutecznym sposobem na rozwiązanie problemów: daje możliwość wysłuchania opinii wszystkich zainteresowanych osób, poznania i rozwiązania lokalnych konfliktów oraz zbudowania współpracy czy kompromisu. Stanowi także element działań informacyjno-edukacyjnych.