Opracowanie i realizacja strategii rozwiązywania problemów społecznych stanowi, w świetle art. 17 ust. 1 pkt 1 oraz art. 19 pkt 1 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. 2021 poz. 2268 ze zm.), zadanie własne gminy i powiatu. W ramach gminnej strategii należy szczególnie uwzględnić programy pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz inne, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Strategia powiatowa powinna natomiast uwzględniać programy pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i inne, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka – po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami. Ustawa precyzuje ponadto, w art. 16b pkt 2, elementy, które musi zawierać strategia. Są to:
1) diagnoza sytuacji społecznej, w tym określenie zdolności podmiotów ekonomii społecznej do realizacji usług społecznych w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych
2) prognoza zmian w okresie objętym strategią, 3) określenie celów strategicznych projektowanych zmian, kierunków niezbędnych działań, sposobu realizacji strategii i jej ram finansowych, a także wskaźników realizacji działań.
Ponadto, zgodnie z art. 16b ust. 3 strategia opracowana przez gminę i powiat określa usługi społeczne w zakresie, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych, oraz zadania publiczne, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Obszar lokalnej polityki społecznej kształtują również inne akty normatywne w randze ustawy, wśród których należy wymienić w szczególności następujące:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym;
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym;
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych;
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi;
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego;
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym;
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych;
Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych;
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów;
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci;
Ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”;
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne;
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty;
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych;
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych;
Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r.;
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Realizacja strategii rozwiązywania problemów społecznych odbywa się na podstawie przepisów wskazanych wyżej ustaw, a także szeregu innych, których tu nie wymieniono, a które regulują obowiązki organów gminy, sposób realizacji zadań własnych, jak również określają katalog dostępnych narzędzi.
